De Tweede Kamer heeft in oktober een motie aangenomen waarin bepleit wordt het budget voor de decentralisatie van de begeleiding uit de AWBZ naar de Wmo, te bestemmen in een doeluitkering in het gemeentefonds. De Tweede Kamer geeft met deze motie aan zich zorgen te maken dat het budget voor begeleiding gebruikt zal worden voor het dichten van gaten in de gemeentelijke begroting als gevolg van te grote bestedingsvrijheid. Het kabinet heeft besloten deze motie in aangepaste vorm ten uitvoer te brengen. Het budget wordt niet in de vorm van een specifieke uitkering betaald, maar in de vorm van een decentralisatie-uitkering. Om de Kamer tegemoet te komen heeft het kabinet een aantal extra waarborgen opgenomen in de decentralisatie-uitkering.
Bezwaar kabinet is dat gemeenten de begeleiding als apart taakveld blijven zien
De financiële verhoudingswet (Fvw) kent geen doeluitkering in het gemeentefonds. Bij een specifiek uitkering mogen gemeenten hun middelen alleen uitgeven aan een vooraf bepaald doel, met alle bijbehorende administratieve lasten. Dit past niet binnen huidige beleid van het Rijk en VNG om het aantal specifieke uitkeringen terug te dringen. Het belangrijkste bezwaar van het kabinet is echter dat gemeenten de begeleiding als apart taakveld zullen blijven zien, terwijl de kracht van de Wmo juist ligt in de integrale aanpak met het bredere welzijnsbeleid. Het kabinet kiest derhalve voor een financiering middels een decentralisatie uitkering in het gemeentefonds.
De middelen die via een decentralisatie-uitkering worden verstrekt zijn vrij besteedbaar. Hierbij bestaat echter de mogelijkheid om andere verdeelmaatstaven te hanteren dan bij de algemene uitkering, waardoor de uitgaven op macroniveau door het Rijk gemonitord kunnen worden. Derhalve is het mogelijk dit budget te koppelen aan de resultaatverplichtingen zoals vastgelegd in de negen prestatievelden van de Wmo.
Decentralisatie-uitkering in lijn met wezenskenmerken van de Wmo
De gekozen financieringsmethodiek is in lijn met een van de wezenskenmerken van de Wmo; de lokale beleidsvrijheid. Hierdoor krijgen gemeenten de ruimte de uitvoering op lokaal niveau te organiseren en zelf financiële verantwoordelijkheid te dragen. In steeds meer gemeenten worden initiatieven ontplooid die leiden tot een maatwerkaanpak, waarbij verbindingen worden gelegd met bijvoorbeeld de Wet sociale werkvoorziening (WSW), schuldhulpverlening of de Jeugdzorg. Dat deze benadering beter aansluit op de veranderingen in de Wmo beschreven wij reeds in onze blog van 17 november 2011. Gemeenten moeten dus zelf in staat worden gesteld de besteding van hun middelen te bepalen en te verantwoorden, toegespitst op gemeente-eigen ontwikkelingen en omstandigheden.
Waarborgen decentralisatie-uitkering bieden mogelijkheid te sturen op kwaliteit
Op dit moment is de compensatieplicht de belangrijkste waarborg in de Wmo. Het kabinet wil daarnaast een aantal aanvullende waarborgen opnemen. De compensatieplicht wordt uitgebreid met de begeleiding in de dagelijkse verrichtingen in het persoonlijke leven.
Tevens worden een aantal kwaliteitswaarborgen opgenomen en om deze onderdeel uit te laten maken van de gemeentelijke beleidscyclus, worden gemeenten verplicht om in de verordening regels op te nemen om het kwaliteitsbeleid uit te voeren. Voor toezicht hierop zou de inspectie voor de gezondheidszorg de komende jaren de aangewezen instantie zijn. In het kader van de horizontale verantwoording wordt een standaard cliëntervaringsonderzoek opgesteld welke gemeenten jaarlijks moeten publiceren.
Deze waarborgen uit de prestatievelden leiden niet alleen tot extra werkzaamheden, maar bieden ook mogelijkheden voor gemeenten om naast de financiën op kwaliteit en kwantiteit te kunnen sturen. Dit kan de uitvoering van de Wmo enkel ten goede komen. De uitdaging ligt daarom bij gemeenten om op korte termijn na te denken over kwaliteitseisen op basis van de huidige ervaringen. Deze kwaliteitseisen moeten terugkomen in contractafspraken en bedrijfsprocessen om zodoende niet alleen te kunnen toetsen en monitoren, maar er ook op te kunnen sturen. Alleen op deze manier kunnen uitvoering en financiering op een betrouwbare manier aan elkaar worden gekoppeld en kunnen gemeenten deze verantwoordelijkheden ook dragen.
Dit artikel is geschreven door Anneke Renckens.
